ଓଡ଼ିଶାର ମହାନଦୀ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବନଖଣ୍ଡରେ କଳା ଚିତାବାଘଙ୍କ ସଫଳ ବଂଶବିସ୍ତାର – ସଂରକ୍ଷଣ ପ୍ରୟାସ ଜାରି

ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ଏବଂ ଜୈବବିବିଧତାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ମହାନଦୀ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବନଖଣ୍ଡ ଏବେ ବିରଳ କଳା ଚିତାବାଘ (Black Panther) ପାଇଁ ଏକ ସୁରକ୍ଷିତ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳୀ ଭାବେ ଗଢ଼ି ଉଠିଛି। ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ପ୍ରେମୀ ଏବଂ ପରିବେଶବିତ୍ ଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ଆନନ୍ଦଦାୟକ ଖବର, କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ନେଇ ଚିନ୍ତା ମଧ୍ୟ ବଢ଼ିଛି କାରଣ ଅବାଧ ଶିକାର ଏବଂ ଚୋରାଶିକାରୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି।  

କଳା ଚିତାବାଘଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ ଅରଣ୍ୟରେ ଦେଖାଯାଇଛନ୍ତି  

ସମ୍ପ୍ରତି ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ମହାନଦୀ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ସଂରକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏକାଧିକ କଳା ଚିତାବାଘ ଦେଖାଯାଇଛନ୍ତି। ମେଲାନିଷ୍ଟିକ୍ (Melanistic) ରଙ୍ଗର ଏହି ଦୁର୍ଲଭ ଜୀବଙ୍କୁ ପ୍ରଥମେ ୨୦୨୧ ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ବାଣିଗୋଛା (ପଶ୍ଚିମ) ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ଟାଇଗର ସେନ୍ସସ୍ ସମୟରେ ଦେଖାଯାଇଥିଲା। ତା’ପରଠାରୁ ଚହମୁଣ୍ଡିଆ ଏବଂ କୁସଙ୍ଗ, ପଣ୍ଡାବନ୍ଧା ଏବଂ ପଦ୍ମତୋଳା  ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ରେକର୍ଡ କରାଯାଇଛି।  

ବନ ବିଭାଗର କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ, ଅତିକମରେ ତିନୋଟି ଭିନ୍ନ ଆକାର ଏବଂ ବୟସର କଳା ଚିତାବାଘ ବର୍ତ୍ତମାନ ସଂରକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ରରେ ବାସ କରୁଛନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କ ସଠିକ୍ ଅବସ୍ଥାନକୁ ଚୋରାଶିକାରୀଙ୍କ ଆକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଗୋପନ ରଖାଯାଇଛି। ସେମାନଙ୍କ ଗତିବିଧି ଉପରେ ନଜର ରଖିବା ପାଇଁ ଡ୍ରୋନ୍ ସର୍ବେଲାନ୍ସ ଏବଂ ଅତିରିକ୍ତ ପାଟ୍ରୋଲିଂ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି।  

ଚୋରାଶିକାର ଏବଂ ଅବୈଧ ଶିକାର ବୃଦ୍ଧିରେ ଚିନ୍ତା  

ସଂରକ୍ଷଣ ପ୍ରୟାସ ସତ୍ତ୍ୱେ ଚୋରାଶିକାରୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି। ଚୋରାଶିକାରୀମାନେ ଜଙ୍ଗଲର ଗଭୀର ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରବେଶ କରି ଛାଉଣୀ ସ୍ଥାପନ କରୁଛନ୍ତି ଏବଂ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁଙ୍କୁ ନିଶାନା କରୁଛନ୍ତି। ବନ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଜବତ କରାଯାଇଥିବା ସାମଗ୍ରୀ ମଧ୍ୟରେ ହାତୀ ଦାନ୍ତ, ଚିତାବାଘ ଚର୍ମ, ବାଘର ନଖ, ଗୋଧି ଚର୍ମ ଏବଂ ପାଙ୍ଗୋଲିନ୍ ଚର୍ମ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ – ଯାହା ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ଅପରାଧର ପ୍ରମାଣ ଦେଇଥାଏ।  

ଗତ କିଛି ମାସ ତଳେ ସିମିଳିପାଳ ଟାଇଗର ରିଜର୍ଭରେ ଏକ କଳା ଚିତାବାଘ ଚୋରାଶିକାର ହୋଇଥିବା ଘଟଣା ଏହି ଆଶଙ୍କାକୁ ଆହୁରି ବଢ଼ାଇଦେଇଛି। ଏହି ଘଟଣା ପରଠାରୁ ମହାନଦୀ ସଂରକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ରରେ କଳା ଚିତାବାଘଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ନେଇ ଆଶଙ୍କା ବଢ଼ିଛି, ଯେଉଁଠାରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚୋରାଶିକାରୀ ଜାଲ କାର୍ଯ୍ୟରତ ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି।  

ସଂରକ୍ଷଣ ପଦକ୍ଷେପ ଏବଂ ଚାଲେଞ୍ଜଗୁଡ଼ିକ  

ବନ ବିଭାଗ ଜୋର ଦେଇ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ଦୁର୍ଲଭ ଜୀବଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରାଥମିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ। ଏଥିପାଇଁ କିଛି ମୁଖ୍ୟ ପଦକ୍ଷେପ ହେଉଛି:  

• ବୃଦ୍ଧିପ୍ରାପ୍ତ ପାଟ୍ରୋଲିଂ: ରାତ୍ରୀ ସମୟରେ ଆଣ୍ଟି-ପୋଚିଂ ଦଳ ଏବଂ ଡ୍ରୋନ୍ ସର୍ବେଲାନ୍ସ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଛି।  
• ସ୍ଥାନୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସହଯୋଗ: ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କୁ ସଚେତନ କରାଯାଇ ସନ୍ଦେହଜନକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ରିପୋର୍ଟ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଉଛି।  
• ଆବାସ ସୁରକ୍ଷା: ଚିତାବାଘଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଗୋପନ ରଖାଯାଇ ମାନବ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କମାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଉଛି।  

ତଥାପି, ଅନେକ ଚାଲେଞ୍ଜ ରହିଛି। ସଂରକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ରର ବିସ୍ତୃତ ଏବଂ ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳ ଯୋଗୁଁ ନିରୀକ୍ଷଣ କଷ୍ଟକର ହୋଇଥାଏ। ଏବଂ ବେଆଇନ ବଜାରରେ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ଉତ୍ପାଦର ଚାହିଦା ଚୋରାଶିକାରକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଛି। ଏଥିସହ ଦେଶୀ ଅସ୍ତ୍ରଧାରୀ ଶିକାରୀଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ଏବଂ ବନ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭୟ ଭାବେ ରହିଛି।  

କଳା ଚିତାବାଘଙ୍କ ପରିବେଶୀୟ ଗୁରୁତ୍ୱ  

କଳା ଚିତାବାଘ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଜାତି ନୁହେଁ, ବରଂ ସାଧାରଣ ଚିତାବାଘ (Panthera pardus)ର ଏକ ରଙ୍ଗ ପ୍ରକାର ଯାହା ମେଲାନିଜିମ୍ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ। ସେମାନଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଏକ ସୁସ୍ଥ ପରିବେଶର ସୂଚକ, ଯେହେତୁ ସେମାନେ ଶିକାର ପ୍ରଜାତିଙ୍କ ସନ୍ତୁଳନ ବଜାୟ ରଖିବାରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି। ଓଡ଼ିଶାର ଜଙ୍ଗଲ, ଯାହା ଜୈବବିବିଧତାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ, ଏହି ମାନ୍ୟବର ଶିକାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଆଦର୍ଶ ଆବାସ ସ୍ଥଳୀ ପ୍ରଦାନ କରେ।  

ଆଗାମୀ ପଦକ୍ଷେପ 

ଓଡ଼ିଶାରେ କଳା ଚିତାବାଘଙ୍କ ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି:  

• ଆଣ୍ଟି-ପୋଚିଂ ନିୟମ ମଜବୁତ କରିବା: ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ଅପରାଧ ପାଇଁ କଠୋର ଦଣ୍ଡ ଏବଂ ଶୀଘ୍ର ମୁକଦ୍ଦମା ପ୍ରକ୍ରିୟା।  
• ପ୍ରଯୁକ୍ତି-ଆଧାରିତ ନିରୀକ୍ଷଣ: କ୍ୟାମେରା ଟ୍ରାପ୍ ଏବଂ AI ଆଧାରିତ ଟ୍ରାକିଂ ସିଷ୍ଟମ୍ ବ୍ୟାପକ କରିବା।  
• ଜନସଚେତନତା ଅଭିଯାନ: ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କୁ ଏବଂ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ସଂରକ୍ଷଣର ଗୁରୁତ୍ୱ ବିଷୟରେ ଶିକ୍ଷିତ କରିବା।  

ମହାନଦୀ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ସଂରକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ରର କଳା ଚିତାବାଘ ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ସଂପଦ। ସେମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷା ରାଜ୍ୟର ପରିବେଶ ଐତିହ୍ୟ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ। ଯଥେଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାରେ ସେମାନେ ଦେଖାଯିବା ସୁସମ୍ବାଦ ହେଲେ ମଧ୍ୟ, ମାନବସୃଷ୍ଟ ବିପଦରୁ ସେମାନଙ୍କୁ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଧିର ଓ ଅବିରତ ପ୍ରୟାସ ଦରକାର।

ରତ୍ନାକର ହୋତା

ସାଂବାଦିକ

ରତ୍ନାକର ହେତା ଜଣେ ସାଂବାଦିକ ହେବା ସହିତ ମଧ୍ଯ ଜଣେ ଉତ୍ସାହୀ ପରିବେଶବିତ୍ ଓ ବନ୍ୟଜୀବ ସଂରକ୍ଷକ| ସେ ଦୀର୍ଘ ବର୍ଷ ଧରି ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ଟାଇଗର ରିଜର୍ଭ ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳ ଉପରେ ଅନେକ ଲେଖା ଲେଖିଛନ୍ତି| ତାଙ୍କ ଲେଖାଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ ବାଘ ସଂରକ୍ଷଣ, ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳନ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟଙ୍କ ସହ ମିଳିତ ପ୍ରୟାସ ଉପରେ ଆଧାରିତ।